• Παιδιά με Υπερκινητικότητα
• Παιδιά με δυσκολίες στη συγκέντρωση της προσοχής τους
• Παιδιά με διαταραχές στη συμπεριφορά
• Παιδιά με δυσκολίες στην προφορά των λέξεων, φθόγγων και συλλαβών

• Κάποια παιδιά είναι από την φύση τους αργά στην ολοκλήρωση μιας εργασίας,  σχολικής ή άλλου είδους. Σε κάποιες περιπτώσεις η  έλλειψη ταχύτητας συνδυάζεται με δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης στην 1η δημοτικού ή ακόμα και με προβλήματα στο λόγο κατά την προσχολική ηλικία. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να απευθύνεστε σε κάποιον ειδικό για την αξιολόγηση των δυσκολιών αυτών και την πιθανή αντιμετώπισή τους.

• Η παράλειψη γραμμάτων στη γραφή παρουσιάζεται σε αρκετά παιδιά όταν μαθαίνουν να γράφουν. Στα περισσότερα παιδιά, σταδιακά, το χαρακτηριστικό αυτό εξαφανίζεται. Σε κάποια παιδιά όμως παραμένει, και εμφανίζεται ιδιαίτερα όπου υπάρχουν συμφωνικά συμπλέγματα (στ, πν, βλ, στρ κ.α.) ή τα τελικά –ν και –ς. Αν το χαρακτηριστικό αυτό συνεχίζει να εμφανίζεται στα γραπτά του παιδιού σας  μετά τα Χριστούγεννα της 2ας δημοτικού καλό θα ήταν να ζητήσετε αξιολόγηση από έναν ειδικό.

• Όταν αναφερόμαστε στην ορθογραφία  είναι μια πολύπλευρη έννοια. Διακρίνεται σε  φωνολογική ορθογραφία,  το αν δηλαδή η γραπτή λέξη όταν διαβάζεται είναι ακουστικά σωστή π.χ  «παιδιά» αντί για «παιδά». Ακολουθεί  η ιστορική ορθογραφία η οποία  αφορά το εσωτερικό της λέξης και δεν υπακούει σε κάποιους κανόνες π.χ. δεν υπάρχει κανόνας για τη σωστή ορθογραφία της λέξης “παιδί”. Τέλος υπάρχει η γραμματική ορθογραφία που αφορά τις εγκλίσεις, τους αριθμούς και τα γένη των λέξεων  και παραβιάζεται με  λάθη της μορφής  «λέξι» αντί του ορθού που είναι «λέξη». Τα ορθογραφικά λάθη που κάνει ένα παιδί διαφοροποιούνται από ηλικία σε ηλικία. Το είδος αλλά και η ποσότητα των λαθών αποκτούν διαφορετική σημασία και απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση. Καλό θα είναι να εκτιμήσει τα λάθη που κάνει το παιδί σας ένας ειδικός για να έχετε πληρέστερη εικόνα.

• Η κακογραφία δεν αποτελεί από μόνη της σύμπτωμα κάποιας διαταραχής. Έτσι κάποια παιδιά μπορεί να γράφουν δυσανάγνωστα ενώ κατά τα άλλα να μην αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα. Αρκετά συχνά όμως η κακογραφία εμφανίζεται σε παιδιά που αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα  πρόβλημα στην ανάγνωση αλλά και  την ορθογραφία. Συνήθως το πρόβλημα επιτείνεται όταν υπάρχει πίεση χρόνου ή όταν  το παιδί πρέπει να ακούει και παράλληλα να γράφει, όταν δηλαδή γράφει καθ’ υπαγόρευση.

• Δυσκολίες στην αντίληψη ποσοτήτων 
• Δυσκολίες συγκέντρωσης προσοχής 
• Γραφοκινητικές δυσκολίες 
• Δυσκολίες στη μνήμη 
• Δυσκολίες λεκτικής επικοινωνίας 

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες είναι ένας περιγραφικός όρος που αναφέρεται στους μαθητές εκείνους που η επίδοσή τους στις σχολικές εργασίες είναι χαμηλή ή η επίδοσή του στις σχολικές εργασίες είναι πολύ χαμηλότερη από αυτό που θα περίμενε κανείς βάσει του νοητικού τους δυναμικού. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες όταν αντιμετωπίζονται έγκαιρα συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη παρακολούθηση από το παιδί των ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων, ενισχύουν την αυτοπεποίθησή του και ανακουφίζουν τον γονέα είτε μέσα από τη παιδαγωγική συμβουλευτική είτε μέσα από την εκμάθηση τεχνικών μελέτης και διεκπεραίωσης των καθημερινών σχολικών του εργασιών.

Δραστηριότητες που βελτιώνουν τις δεξιότητες προγραφής:
Το παιδί σχεδιάζει γραμμές ή αντιγράφει σχήματα με δακτυλομπογιές ή αφρό ξυρίσματος
Σχεδιάζει γραμμές ή σχέδια με οπτική ή λεκτική καθοδήγηση από το θεραπευτή ή το γονέα
Ολοκληρώνει απλές ή πιο σύνθετες εικόνες, ενώνοντας τελεία – τελεία και ακολουθεί διαδρομή μέσα από λαβυρίνθους
Βελτιώνουμε την τριποδική λαβή του χεριού που κρατά το μολύβι τοποθετώντας πάνω σ’ αυτό ειδικές προσαρμοστικές λαβές

Δραστηριότητες που βελτιώνουν την πλευρίωση  (διάκριση αριστερού – δεξιού)
Εκπαιδεύουμε το παιδί να στρίβει αριστερά ή δεξιά, δημιουργώντας   συνθήκες κυκλοφοριακής αγωγής
Χωρίζουμε μια σελίδα στη μέση και ζητούμε από το παιδί να ζωγραφίσει π.χ. δεξιά ένα κύκλο και αριστερά ένα τρίγωνο

• Με βάση τα κριτήρια που θέτει ο Αμερικανικός Σύλλογος Εργοθεραπευτών, εάν το παιδί σας παρουσιάζει 3 ή περισσότερες από τις παρακάτω δυσκολίες, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε μια Εργοθεραπευτική αξιολόγηση:
  
  1. Είναι αδέξιο
  2. Δεν παίζει με παιχνίδια της ηλικίας του
  3. Πέφτει εύκολα κάτω
  4. Τρακάρει πάνω σε άλλους ή σε έπιπλα
  5. Δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί
  6. Σπάει συχνά τα παιχνίδια του
  7. Δεν του αρέσει να πηδάει, να κάνει κούνια
  8. Δυσκολεύεται να ζωγραφίσει μέσα σε γραμμές, να κάνει παζλ, να κόψει με το ψαλίδι στο νηπιαγωγείο
  9. Παρουσιάζει εμφανής καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας
  10. Παρουσιάζει υπερκινητικότητα και δεν μπορεί να ησυχάσει 
  11. Δεν του αρέσει να το παίρνουν αγκαλιά, το μπάνιο, το κόψιμο των νυχιών ή το κούρεμα των μαλλιών
  12. Παρουσιάζει ευαισθησία σε οσμές, γεύσεις, θορύβους ή αγγίγματα
  13. Έχει δυσκολίες στον ύπνο, στο φαγητό και δεν τρώει κάποιες βασικές τροφές
  14. Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε μια δραστηριότητα
  15. Αποφεύγει την παιδική χαρά
  16. Αντιστρέφει γράμματα και αριθμούς και δεν αφήνει διάστημα μεταξύ των λέξεων, όταν γράφει
  17. Κουράζεται εύκολα
  18. Δυσκολεύεται να ακολουθήσει προφορικές οδηγίες
  19. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση

Η απουσία ομιλίας είναι μία κατάσταση που εμφανίζεται σε αρκετά παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η συχνότερη αιτία για την καθυστέρηση αυτή είναι η ύπαρξη δυσκολίας στον προγραμματισμό και συντονισμό αρθρωτικών κινήσεων (λεκτική απραξία) που είναι απαραίτητες για την ομιλία. Η δυσκολία αυτή με κατάλληλη λογοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να αποκατασταθεί πλήρως και η εξέλιξη του παιδιού να είναι φυσιολογική.

Η μειωμένη ικανότητα ενός παιδιού να χρησιμοποιεί ευρύ φάσμα λεξιλογίου αναλογικά με την ηλικία του, υποδεικνύει πρόβλημα λόγου. Το παιδί δεν γνωρίζει ή δυσκολεύεται να συγκρατήσει στην μνήμη του ή χρειάζεται περισσότερο από το συνηθισμένο χρόνο για να βρει την κατάλληλη κάθε φορά λέξη.

Έτσι, χρησιμοποιεί μόνο απλές και οικείες λέξεις επαναλαμβανόμενα ή / και χρησιμοποιεί λάθος λέξεις. Σε κάθε περίπτωση, η έγκαιρη εκτίμηση από ειδικό κρίνεται απαραίτητη.

Παιδιά που παρουσιάζουν διατροφικές δυσκολίες όπως η αποφυγή συγκεκριμένων τύπων φαγητού όπως οι τροφές με σκληρή σύσταση, η δυσκολία μάσησης καθώς και ποικίλα προβλήματα κατά τη διαδικασία σίτισης, όπως η διαφυγή φαγητού από το στόμα και η ύπαρξη υπολλειμάτων φαγητού στην στοματική κοιλότητα, χρήζουν λογοθεραπευτικής εκτίμησης ώστε να αξιολογηθεί η σοβαρότητα των δυσκολιών.

Τα παιδιά που μοιάζουν αδιάφορα να επικοινωνήσουν και ασχολούνται επιλεκτικά και συχνά στερεοτυπικά με ό, τι τους ενδιαφέρει, δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και επικοινωνούν μόνο όταν οι ίδιοι το επιθυμούν, εκδηλώνουν διαταραχή στον τομέα της πραγματολογίας, δηλαδή στην κοινωνική χρήση του λόγου. Η δυσκολία αυτή χαρακτηρίζει κατά κύριο λόγο παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός). Οποιαδήποτε ιδιαιτερότητα στην συμπεριφορά και επικοινωνία του παιδιού, κρίνεται σκόπιμο να εκτιμάται από ειδικούς.

Από 1,5 έως 2 χρονών:

• Αρθρώνει 20 – 50 λέξεις
• Κάνει ερωτήσεις με 2 λέξεις
• Σχηματίζει πρόταση με 2 λέξεις
• Κατανοεί σύνθετες εντολές (βάλε το ποτήρι στο τραπέζι)

Από 2 έως 3 χρονών:

• Αρθρώνει μέχρι και 300 λέξεις
• Σχηματίζει πρόταση με 3 λέξεις Κάνει ερωτήσεις ( Τι; Πού; Γιατί; )
• Παρακολουθεί διάλογο

Από 3 έως 4 χρονών:

• Αρθρώνει μέχρι και 500 λέξεις
• Αρθρώνει σχεδόν όλα τα φωνήματα ίσως εκτός ρ, σ, λ, ξ, ψ και φωνητικά συμπλέγματα
• Αφηγείται μέρος ιστορίας

Από 4 έως 5 χρονών:

• Αρθρώνει σχεδόν όλα τα φωνήματα ίσως εκτός από το ρ και ορισμένα φωνητικά συμπλέγματα
• Σχηματίζει μεγαλύτερες και πιο σύνθετες προτάσεις
• Το λεξιλόγιο φτάνει τις 1000 λέξεις

Από 5 έως 6 χρονών:

• Αρθρώνει σχεδόν όλα τα συμφωνικά συμπλέγματα
• Αρθρώνει πολυσύλλαβες λέξεις
• Χρησιμοποιεί σωστά τους γραμματικούς – συντακτικούς κανόνες
• Αφηγείται με άνεση μία ιστορία

Δεν έχουν όλα τα παιδιά την ίδια ικανότητα συγκέντρωσης. Η ικανότητα αυτή διαφοροποιείται από ηλικία σε ηλικία ακόμη και στο ίδιο παιδί. Παιδιά που είναι ιδιαίτερα υπερκινητικά κατά την προσχολική περίοδο έχουν μεγάλες πιθανότητες να παρουσιάσουν και δυσκολίες στη συγκέντρωση στην σχολική ηλικία. Η αδυναμία στη συγκέντρωση επιδρά αρνητικά και στην ικανότητα οργάνωσης της μελέτης αλλά και στην παρακολούθηση του μαθήματος. Πολλές φορές ξεχνά τετράδια ή βιβλία ενώ οι εργασίες για την επόμενη μέρα δεν σημειώνονται σωστά με αποτέλεσμα να μην γίνονται.

Η παρέμβαση σε αυτές τις περιπτώσεις εφαρμόζεται σε 3 άξονες: μαζί με το παιδί, με το γονέα αλλά και μαζί με τον δάσκαλο. Σε κάποιες (λίγες)  περιπτώσεις παρουσιάζεται η λεγόμενη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) μια διαταραχή που εκδηλώνεται με έντονη παρορμητικότητα, δυσκολία στην προσοχή και τη συγκέντρωση, αλλά και υπερκινητικότητα.

«Δύσκολα» παιδιά θεωρούνται εκείνα που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες, Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), οριακή νοητική υστέρηση και διαταραχές συναισθήματος και συμπεριφοράς.

Τα σημάδια που θέλουν προσοχή είναι:

• Αν συνεχώς δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μια εργασία ή ένα παιχνίδι.
• Αν γενικά δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με τα άλλα παιδιά.
• Αν η συμπεριφορά του είναι συχνά ανώριμη ως προς την ηλικία του.
• Αν το παιδί ξαφνικά δυσλειτουργεί για διάστημα τουλάχιστον 3 – 4 μηνών και πάνω. Για παράδειγμα, ενώ ήταν καλός μαθητής ή είχε φίλους, ξαφνικά δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στα μαθήματα ή τις κοινωνικές επαφές.
• Αν συνεχώς συγχέει τις οδηγίες που εμπεριέχουν κατεύθυνση.
• Αν στη βρεφική ηλικία αδιαφορεί σε ακουστικά ή οπτικά ερεθίσματα, είναι πολύ ήρεμο ή πάρα πολύ ανήσυχο και έχει έντονες εναλλαγές στη συμπεριφορά του.
• Αν έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Αν είναι υπερβολικά παρορμητικό.

1. Συναισθηματικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη, ζήλια)
2. Πένθος
3. Χαμηλή αυτοεκτίμηση
4. Φοβίες
5. Προβλήματα συμπεριφοράς και διαγωγής

Η Διαταραχή Asperger, από το 1992, διαγιγνώσκεται επίσημα ως ξεχωριστή διαταραχή.

Το κύριο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί την Διαταραχή Asperger από τις άλλες Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (αυτισμός), είναι η έλλειψη σημαντικής απώλειας στη γλωσσική ανάπτυξη μέχρι την ηλικία των 3 ετών, δηλαδή δεν εμφανίζουν καθυστέρηση στο λόγο.